ΕΚΦΥΛΙΣΗ ΩΧΡΑΣ ΚΗΛΙΔΑΣ

Η ηλιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας (ΗΕΩ) είναι η πρώτη αιτία μείωσης της όρασης και τύφλωσης σε ηλικίες πάνω από 65 ετών. Λόγω αύξησης του προσδόκιμου επιβίωσης των ανθρώπων αποτελεί όλο και πιο συχνά αυξανόμενο πρόβλημα. Η ωχρά κηλίδα είναι το κεντρικό τμήμα του αμφιβληστροειδούς χιτώνα του οφθαλμού που μας επιτρέπει να διακρίνουμε καθαρά τις λεπτομέρειες μιας εικόνας. Όταν δεν λειτουργεί φυσιολογικά, εμφανίζεται απώλεια της κεντρικής όρασης του προσβεβλημένου οφθαλμού. Γύρω στα 1.75 εκατομμύρια Αμερικανών έχουν προχωρημένη μορφή ηλικιακής εκφύλισης ωχράς κηλίδας, με σοβαρή μείωση της όρασης. Ο αριθμός αυτός αναμένεται να αυξηθεί στα 3 εκατομμύρια μέχρι το 2020.
Η βλάβη συνήθως ξεκινάει από τον ένα οφθαλμό και λόγω του οτι οι ανάγκες της όρασης καλύπτονται από τον άλλο οφθαλμό τα πάσχοντα άτομα δεν το αντιλαμβάνονται. Άτομα που παρουσιάζουν ηλικιακή εκφύλιση ωχράς στον ένα οφθαλμό έχουν μεγάλο κίνδυνο να αναπτύξουν ηλικιακή εκφύλιση ωχράς και στον άλλο οφθαλμό σε διάστημα 3-5 ετών, γεγονός που περιορίζει σημαντικά τη συνολική όραση. Η ηλικιακή εκφύλιση ωχράς σπάνια οδηγεί σε ολική τύφλωση. Ο ασθενής διατηρεί την περιφερική του όραση και συνήθως μπορεί να φροντίσει τον εαυτό του.

Υπάρχουν δύο μορφές Ηλικιακής Εκφύλισης Ωχράς Κηλίδας

α. Ξηρή μορφή: είναι η πιο συχνή (80%-90% των περιπτώσεων).

Η μορφή αυτή μπορεί να προκύψει από τη γήρανση και λέπτυνση των ιστών της ωχράς κηλίδας, από εναποθέσεις χρωστικής ή από συνδυασμό και των δύο. Η διάγνωση μπαίνει όταν έχουμε κιτρινωπές εναποθέσεις μέσα και γύρω από την ωχρά κηλίδα και επιβεβαιώνεται με την εξέταση OCT ή και την φλουοροαγγειγραφία. Η μείωση της όρασης είναι σταδιακή αλλά συνήθως όχι τόσο σοβαρή όσο στην υγρή μορφή της νόσου. Η ξηρή, όμως, μορφή της ΗΕΩ μετά από πολλά χρόνια μπορεί να εξελιχθεί στο τελικό της στάδιο (γεωγραφική ατροφία), στάδιο που, μετά από σοβαρή εκφύλιση των κυττάρων, οδηγεί σε μεγάλη απώλεια της όρασης. Αν και δεν υπάρχουν φαρμακευτικές ή χειρουργικές θεραπείες για τη μορφή αυτή, ορισμένα βοηθήματα χαμηλής οράσεως μπορούν να βοηθήσουν τον ασθενή να διαχειριστεί καλύτερα την καθημερινή του ζωή. Δύο μεγάλες κλινικές μελέτες (AREDS/2001, AREDS 2/2013) έδειξαν ότι ορισμένα συμπληρώματα διατροφής που περιέχουν αντιοξειδωτικές βιταμίνες, όπως και πολυβιταμινούχα σκευάσματα που περιέχουν λουτείνη και ζεαξανθίνη, μπορούν να ελαττώσουν τον κίνδυνο μετάπτωσης της ξηρής σε υγρή μορφή. Δεν έχει, όμως, αποδειχθεί ότι προστατεύουν από την εμφάνιση της ξηρής μορφής σε υγιείς οφθαλμούς

β. Υγρή μορφή: Παρουσιάζεται περίπου στο10% των περιπτώσεων

Χαρακτηρίζεται από την ανάπτυξη παθολογικών αγγείων (νεοαγγείων) στην ωχρά κηλίδα. Από αυτά διαρρέει υγρό ή αίμα, που προκαλεί καταστροφή των κυττάρων της ωχράς. Στα αρχικά στάδια παρουσιάζονται μεταμορφοψίες και θολή όραση. Οι ευθείες γραμμές παρουσιάζονται παραμορφωμένες ή και μπερδεμένες μεταξύ τους. Τελικό αποτέλεσμα είναι η απώλεια της κεντρικής όρασης. Για την υγρή μορφή της νόσου οι θεραπείες στοχεύουν στο να σταματήσουν την ανάπτυξη των ανώμαλων αγγείων και περιλαμβάνουν τα φάρμακα Lucentis, Eyelea, Macugen και Visudyne, το οποίο χρησιμοποιείται στη φωτοδυναμική θεραπεία (PDT). Τα πιο πάνω έχουν αρκετά καλή ανταπόκριση από τον οργανισμό για την βελτίωση της οράσης σε ασθενείς με υγρή μορφή εκφύλισης ωχράς κηλίδας.
Η φωτοδυναμική θεραπεία έχει δύο στάδια. Στο πρώτο στάδιο γίνεται ενδοφλέβια έγχυση του Visudyne, μιας φωτοευαίσθητης ουσίας που ενεργοποιείται όταν εκτεθεί σε φως. Στο δεύτερο στάδιο, και αφού το Visudyne συγκεντρωθεί εκλεκτικά στα παθολογικά νεοαγγεία στον αμφιβληστροειδούς, ενεργοποιείται με το φως ενός ειδικά σχεδιασμένου μη-θερμικού λέιζερ (που δεν παράγει θερμότητα και δεν καίει τον αμφιβληστροειδή). Το ενεργοποιημένο φάρμακο προκαλεί την θρόμβωση και απόφραξη των νεοαγγείων χωρίς να επηρεάζει τον παρακείμενο ιστό, περιορίζοντας έτσι την εξέλιξη της νόσου.
Σε περιπτώσεις επανεμφάνισης της νεοαγγειακής μεμβράνης, η φωτοδυναμική θεραπεία με Visudyne μπορεί ασφαλέστατα να επαναληφθεί ανά τρίμηνο. Μελέτες έχουν αποδείξει ότι η φωτοδυναμική θεραπεία με Visudyne μπορεί να επιβραδύνει την εξέλιξη της νόσου και σε επιλεγμένες περιπτώσεις να βελτιώσει την όραση.

ΤΙ ΠΡΟΚΑΛΕΙ ΤΗΝ ΗΛΙΚΙΑΚΗ ΕΚΦΥΛΙΣΗ ΤΗΣ ΩΧΡΑΣ ΚΗΛΙΔΑΣ;

Αν και η ΗΕΩ (ηλιακή εκφύλιση ωχράς κηλίδας) σχετίζεται με τη γήρανση, οι ερευνητές έχουν δείξει ότι υπάρχει σύνδεση με την παρουσία μιας γονιδιακής παραλλαγής, γνωστής ως CFH (complement factor H). Η έλλειψη αυτού του γονιδίου συνδέεται με τις μισές, σχεδόν, δυνητικές περιπτώσεις ''τύφλωσης'' από την ηλιακή εκφύλιση ωχράς κηλίδας. Επίσης, ένα άλλο γονίδιο, το CFB, και παραλλαγές αυτού, έχουν βρεθεί σε ποσοστό 74% των ανθρώπων με ηλιακή εκφύλιση ωχράς κηλίδας. Το 2003 ανακαλύφθηκε ότι περιορίζοντας τα ''πεινασμένα για οξυγόνο'' κύτταρα του αμφιβληστροειδούς περιορίζουμε και την νεοαγγείωση που παράγεται στην υγρή μορφή της νόσου. Η νεοαγγείωση αυτή ενεργοποιείται από μια πρωτείνη που ονομάζεται VEGF, η οποία είναι και ο στόχος με τα αντι-VEGF φάρμακα που χρησιμοποιούμε για την θεραπεία της μορφής αυτής.

ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΗΛΙΚΙΑΚΗΣ ΕΚΦΥΛΙΣΗΣ ΩΧΡΑΣ ΚΗΛΙΔΑΣ;

Εκτός από το ότι παρουσιάζεται σε ηλικιωμένους ασθενείς, είναι πιο συχνή στη λευκή φυλή και ιδιαίτερα στις γυναίκες. Επίσης, μπορεί να παρουσιαστεί σαν παρενέργεια από τη χορήγηση ορισμένων φαρμάκων, π.χ. χλωροκίνη ή φαινοθειαζίνες (αντιψυχωσικά). Επιπλέον, φαίνεται ότι υπάρχει και κληρονομική προδιάθεση. Άλλοι παράγοντες κινδύνου για την ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας (ΗΕΩ) είναι το κάπνισμα, η κληρονομικότητα, η υπέρταση, το ανοικτό χρώμα των οφθαλμών και η παχυσαρκία. Πολλοί ερευνητές πιστεύουν ότι η μεγάλη έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία, η διατροφή με πολλά λιπαρά και η καθιστική ζωή αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης της εκφύλισης της ωχράς κηλίδας.

ΠΕΡΙΟΡΙΣΤΕ ΤΟΝ ΚΙΝΔΥΝΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΕΚΦΥΛΙΣΗΣ ΤΗΣ ΩΧΡΑΣ ΚΗΛΙΔΑΣ

1. Σταματήστε το κάπνισμα. Οι καπνιστές διατρέχουν 4 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν ΗΕΩ.

2. Να τρώτε πολλά πράσινα λαχανικά, όπως το σπανάκι, τουλάχιστον 3 φορές την εβδομάδα. Έτσι, μειώνετε τον κίνδυνο ανάπτυξης ΗΕΩ μέχρι και 40%, σύμφωνα με τους ερευνητές.

3. Να παίρνετε, αν θέλετε, πολυβιταμινούχα και με ιχνοστοιχεία σκευάσματα, εκτός αν ο ιατρός σας σας συμβουλεύσει διαφορετικά.

4. Αν ήδη έχετε εκφύλιση ωχράς κηλίδας, ρωτήστε τον ιατρό σας για συνταγογράφηση κάποιων από τα AREDS σκευάσματα, για να μειώσετε έτσι τον κίνδυνο ανάπτυξης σοβαρής ΗΕΩ κατά 25%.

5. Τρώτε άφθονα ψάρια ή Ω3 συμπληρώματα διατροφής. Έρευνες έχουν αποδείξει ότι όσοι καταναλώνουν ψάρια περισσότερο από δύο φορες εβδομαδιαία, διατρέχουν 40% μικρότερο κίνδυνο να αναπτύξουν ηλιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, από άλλους που καταναλώνουν ψάρια λιγότερο απο μία φορά την εβδομάδα.

6. Να γυμνάζεστε τακτικά και να παραμένετε σε ένα υγιές επίπεδο βάρους σώματος. Έρευνες έχουν δείξει ότι όσοι περπατούν τουλάχιστον δύο μίλια την ημέρα, τρεις φορές την εβδομάδα, έχουν 70% μικρότερη πιθανότητα να αναπτύξουν ηλιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας.

7. Τρώτε φρούτα και ξηρούς καρπούς καθημερινά.

8. Περιορίστε τη λήψη τροφών υψηλού γλυκαιμικού δείκτη (άσπρο ψωμί, ντομάτες, πατάτες κ.λ.π). Αυξήστε την κατανάλωση τροφών χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη (ζυμαρικά ολικής άλεσης, καστανό ρύζι, ψωμί ολικής άλεσης, χυμό μήλου και καρότου).

9. Κρατήστε την αρτηριακή σας πίεση και τη χοληστερόλη σας σε επιθυμητά επίπεδα. Η γυμναστική και ο περιορισμός του βάρους θα βοηθήσει.

10. Φοράτε γυαλιά ηλίου όποτε είστε έξω από το σπίτι για προστασία από την UV και HEV (blue light) ακτινοβολία.

11. Να επισκέπτεστε συχνά τον οφθαλμίατρό σας. Η Αμερικάνικη Ακαδημία Οφθαλμολογίας συστήνει εξέταση βυθού κάθε 2-3 χρόνια από την ηλικία άνω των 45-60 ετών και κάθε χρόνο μετά την ηλικία των 60 ετών.

ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΒΕΛΤΙΩΘΕΙ Η ΟΡΑΣΗ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΠΡΟΧΩΡΗΜΕΝΗ ΕΚΦΥΛΙΣΗ ΩΧΡΑΣ ΚΗΛΙΔΑΣ;

Υπάρχουν ειδικά βοηθήματα χαμηλής όρασης ( low vision aids) που μπορούν να βοηθήσουν κάποιους ασθενείς να διαβάζουν, να χρησιμοποιούν Η/Υ και να μετακινούνται στο χώρο.